Tussilago Farfara L. ( χαμολεύκα)

Άθροισμα: Angiosperms

Κλάση: Dicotyledons

Οικογένεια: Asteraceae

Γένος: Tussilago

Είδος: Tussilago Farfara

Άλλα ονόματα: Χαμαιλεύκη, χαμολεύκη, βηχάνι, βήχιο, Colt's-foot, Coughwort, Ass's Foot, Bullsfoot, Clayweed,, Huflattich, Almindelig Følfod, Tussilage, Leskenlehti, Мать-и-мачеха, Huki-Tanpopo.

Tussilago: Διώχνω των βήχα.

Το Tussilago Farfara, ή χαμολεύκα, ή βήχιο, όπως είναι πιο γνωστό στην Ελλάδα, είναι ένα από τα πρώτα λουλούδια της άνοιξης, με γνωστές φαρμακευτικές ιδιότητες από την αρχαιότητα.

Είναι πολυετές φυτό, και ανήκει στην οικογένεια Asteraceae, η οποία είναι η πολυπληθέστερη οικογένεια με 23.600 είδη και 1.620 γένη.

Το συναντάμε ανθισμένο από τον Φεβρουάριο έως των Απρίλιο στην Ευρώπη, τη Δυτική Ασία, τη Βορειοδυτική Αφρική και τη Βόρεια Αμερική.

Έχει σύνθετα άνθη κίτρινου χρώματος, με διάμετρο 15-35 χιλιοστά, που ξεπροβάλλουν από ένα κεντρικό στέλεχος και αναπτύσσονται πριν από τα φύλλα του. Τα άνθη του γονιμοποιούνται από μέλισσες και μύγες.

Πολλαπλασιάζεται με ριζώματα ή με σπόρους.

 Είναι φυτό με φαρμακευτικές ιδιότητες. Περιέχει αλκαλοειδή, σαπωνίνες, τανίνες, ψευδάργυρο και φυτική κόλλα.

Είναι ιδιαίτερα γνωστό για τη χρήση του στην καταπολέμηση του βήχα, (βήχιο), των κρυολογημάτων και των λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος.

Τα φύλλα του εφαρμόζονται και ως κατάπλασμα σε έλκη και έχουν επουλωτικές ιδιότητες.

Το Tussilago Farfara περιέχει τα πυρρολιζιδικά αλκαλοειδή σενεκιονίνη και σενκιρκίνη, τα οποία μπορεί σε συγκεκριμένες δόσεις να προκαλέσουν προβλήματα στο συκώτι.

Τα πυρρολιζιδικά αλκαλοειδή χρησιμοποιούνται από τα φυτά ως προστασία από τους εχθρούς τους και περιέχονται σε πολλά είδη των οικογενειών Boraginaceae, Asteraceae, Orchidaceae, Fabaceae.

Συστήνεται τα μέρη του φυτού να βράζονται πριν τη χρήση τους.

Σε κάποιες περιοχές το Tussilago Farfara περιέχεται ως συστατικό σε θεραπευτικούς καπνούς.

Sternbergia lutea KER GAWL. ex SCHULT.F

Sternbergia lutea KER GAWL. ex SCHULT.F

Βασίλειο: Plantae

Άθροισμα: Angiosperms

Κλάση: Monocots

Τάξη: Asparagales

Οικογένεια: Amaryllidaceae

Γένος: Sternbergia

Είδος: lutea

Sternbergia: Προς τιμήν του Kaspar maria von Sternberg (1761-1838). Τσέχος βοτανολόγος και παλαιοντολόγος.

lutea: κίτρινη.

Η Sternbergia lutea είναι πολυετές φυτό και ανήκει στην οικογένεια των Αμαρυλλιδών (Amaryllidaceae). Μεγάλη οικογένεια φυτών που περιλαμβάνει 2.164 είδη φυτών και 79 γένη, πολλά από τα οποία είναι φαρμακευτικά.

Η Sternbergia lutea μοιάζει πολύ στην εμφάνιση με κρόκο, αλλά δεν έχει καμία απολύτως σχέση (οι κρόκοι ανήκουν στην οικογένεια iridaceae).

Είναι βολβώδες φυτό, το άνθος του έχει έξι κίτρινα τέπαλα και έξι κίτρινους στήμονες με πορτοκαλί ανθήρες. Τα φύλλα της είναι γραμμοειδή, τυπικά της οικογένειας που ανήκει.

 

Τη συναντάμε κυρίως στην περιοχή της Μεσογείου, αλλά και σε χώρες όπως η Γαλλία, η Τουρκία και η Βουλγαρία.

Η οικογένεια Amaryllidaceae είναι γνωστή για τα αλκαλοειδή που διαθέτουν όλα τα γένη της. Τα αλκαλοειδή αυτά είναι πολύ σημαντικά για τις φαρμακευτικές τους ιδιότητες. Η Sternbergia lutea, σύμφωνα με έρευνες του τμήματος βιολογίας του πανεπιστήμιου της Νάπολη, περιέχει τα εξής αλκαλοειδή :

lycorine, tazettine, hyppoeastrine, heamanthidine, galanthamine, galanthine, hypamine, sternbergine.

Είναι όμορφο φυτό γι' αυτό και χρησιμοποιείται και ως καλλωπιστικό.

Είναι μελισσοκομικό φυτό.

Kickxia spuria (L) Dumort

Barthélemy Charles Joseph Dumortier (1797 – 1878): Βέλγος βοτανολόγος και πολιτικός.

Kickxia spuria (L) Dumort

Βασίλειο: Plantae

Άθροισμα: Angiosperms

Κλάση: Dicotyledons

Οικογένεια: Scrophulariaceae

Γένος: Kickxia

Είδος: K. spuria (L) Dumort

 

Άλλα ονόματα: Linaria spuria (L.) Miller.

Eiblättrige Tännelkraut, Linaire bâtarde, eironde leeuwebek, round-leaved fluellin, roundleaf cancerwort.

Kickxia : Το όνομα δόθηκε προς τιμήν του Φλαμανδού βοτανολόγου Jean Kickx (1775 – 1831).

Spuria: νόθος ή παρασιτικό (Spurius)

 

Το είδος Kickxia spuria σύμφωνα με νεότερες έρευνες ανήκει στην οικογένεια Plantaginaceae, (σύστημα APG), ενώ στο σύστημα Cronquist ανήκει στην οικογένεια Scrophulariaceae.

Τα είδη του γένους Kickxia είναι μικρά φυτά και, λόγω μεγέθους, πολλές φορές δύσκολο να τα εντοπίσει κανείς.

Το είδος Kickxia spuria μπορεί να χαρακτηριστεί και ως ζιζάνιο, αφού εντοπίζεται πολλές φορές σε κήπους.

Είναι μονοετές φυτο με φύλλα ωοειδή, καρδιόσχημα στη βάση, χνουδωτά, με έντονες νευρώσεις.

Kickxia spuria (L) Dumort

Το άνθος του είναι χρώματος κίτρινου, με σκούρο μελιτζανί χρώμα στο άνω χείλος και μεγάλο πλήκτρο στο πίσω μέρος του άνθους του.

Μοιάζει πολύ στην εμφάνιση με το Kickxia Elatine.

Αναφέρεται σε διάφορες πηγές ότι έχει επουλωτικές, στυπτικές και μαλακτικές ιδιότητες.

Ruta graveolens L. (Απήγανος)

Περιγράφηκε πρώτη φορά από τον Carl Linnaeus (1707 – 1778) γνωστός και ως Carl von Linné, Σουηδός βοτανολόγος, ιατρός, ζωολόγος, ιδρυτής της διωνυμικής ονοματολογίας και θεμελιωτής της βοτανικής επιστήμης.

 

  Ruta graveolens L.

Βασίλειο: Plantae

Άθροισμα: Angiosperms

Κλάση: Dicotyledons

Τάξη: Sapindales

Οικογένεια: Rutaceae

Γένος: Ruta

Είδος: R. graveolens L.

Άλλα ονόματα: Πεγάνι, πηγάνι, πηγουνιά, πήγαντο, βρωμοπήγανος, garden rue, herb of Grace, Péganium, Weinraute, Gartenraute, Sedefotu, Sadab, Arruda, Ruda, vinruta.

 
Ruta: Λατινική ονομασία προερχόμενη πιθανών από το ελληνικό ρυτόν.  
graveolens : έντονα αρωματικό.

Ο Απήγανος, (Ruta graveolens L.), είναι ένα από τα γνωστότερα βότανα από την αρχαιότητα και έχει χρησιμοποιηθεί για ένα μεγάλο αριθμό θεραπειών, ενώ του έχουν αποδοθεί και μαγικές ιδιότητες.

Είναι πολυετής θάμνος ύψους έως και ενός μέτρου και βρίσκεται στην περιοχή μας σε μικρούς αριθμούς σε άγρια κατάσταση.

Τα άνθη του έχουν τέσσερα κίτρινα οδοντωτά πέταλα , (εκτός από το κεντρικό άνθος που έχει πέντε πέταλα), οκτώ στήμονες κίτρινου χρώματος και κάψα με τέσσερις λοβούς. Τα φύλλα του είναι σύνθετα πτεροσχιδή, γαλαζοπράσινου χρώματος, με πολύ έντονη μυρωδιά.

Το συναντάμε κυρίως στην περιοχή της Μεσογείου, στην δυτική Ασία, σε βραχώδεις τοποθεσίες με καλά στραγγιζόμενα εδάφη.

Πολύ γνωστό φυτό από την αρχαιότητα, ειδικά στην περιοχή του Πόντου όπου το χρησιμοποιούσαν σαν αντίδοτο για κάθε μορφής δηλητήρια.

Λέγεται ότι ο βασιλιάς του Πόντου Μιθριδάτης ΣΤ΄ (132 π.χ – 62 π.χ.) χρησιμοποιούσε τον απήγανο σαν συστατικό σε αντίδοτο κατά των δηλητηρίων.

Στην Ηράκλεια του Πόντου οι υπήκοοι του τυράννου Κλέαρχου έτρωγαν απήγανο σαν αντίδοτο κατά των δηλητηρίων, διότι ο τύραννος είχε σαν συνήθεια να δηλητηριάζει τους υπηκόους του για διασκέδαση.

Σύμφωνα με τον Πλίνιο ο απήγανος δρα ευεργετικά στην όραση, ενώ ο Ιπποκράτης το συνιστούσε σαν ευεργετικό βότανο γενικά.

Στην Καινή Διαθήκη αναφέρεται ως πέγανον.

Κατά την διάρκεια του μεσαίωνα, σύμφωνα με τον θρύλο, στην Μασσαλία ή στην Τουλούζη είχε εμφανιστεί επιδημία πανούκλας. Μια ομάδα τεσσάρων ληστών έκλεβε τους νεκρούς, χωρίς όμως να επηρεάζονται οι ίδιοι από την πανούκλα.

Όταν πιάστηκαν, τους ζητήθηκε να αποκαλύψουν το μυστικό τους σε αντάλλαγμα να δείξει το δικαστήριο επιείκεια, έτσι αποκάλυψαν το περιβόητο ξύδι των τεσσάρων ληστών, μια συνταγή βοτάνων που τους προστάτευε από την πανούκλα. Μια από τις συνταγές που έχουν επιβιώσει περιλαμβάνει δενδρολίβανο, αποξηραμένα άνθη φασκόμηλου, αποξηραμένα άνθη λεβάντας, φρέσκο απήγανο, καμφορά διαλυμένη σε οινόπνευμα, φέτες σκόρδου και ξύδι από κρασί (wikipedia). Χρησιμοποιείται τρίβοντας λίγο από το μείγμα στα χέρια και στα αυτιά. Στο διαδίκτυο θα βρείτε και άλλες παραλλαγές τις συνταγής αυτής.

Η οικογένεια Rutaceae περιέχει πάνω από 1700 είδη θάμνων και μικρών δέντρων, τα περισσότερα από τα οποία παράγουν ένα μεγάλο αριθμό αιθέριων ελαίων, γλυκοζιτών και αλκαλοειδών. Τα πιο σημαντικά είναι τα είδη Ruta graveolens και Ruta chalepensis

Ο απήγανος, (Ruta graveolens), περιέχει πάνω από 120 ενεργά συστατικά τα πιο σημαντικά των οποίων είναι:

Αιθέρια έλαια (μεθυλο-εννεανυλο-κετόνη, μεθυλ-κ-οκτυλ-κετόνη και μεθυλ-επτυλ-κετόνη κ.α.).

Αλκαλοειδή (φαγαρίνη αρμπορίνη, γραβεολίνη, γραβελίνη, ρουταμίνη, ρουταμαρίνη).

Κουμαρίνες (βεργαπτίνη, ξανθοτοξίνη, ψωραλίνη).

Φλαβονοειδή γλυκοσίδια (ρουτίνη, κερκετίνη)

Έχουν επίσης βρεθεί λεμονίνη, κινεόλη,τανίνη, ρητίνες και ασκορβικό οξύ.

Έχει ιδιότητες αντιφλεγμονώδεις, αντιοξειδωτικές, αντιαρρυθμικές, αντιμικροβιακές, ανθελμινθικές, αναλγητικές και αντισταμινικές.

Έχει χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς για πάρα πολλές διαφορετικές θεραπείες.

Στην ομοιοπαθητική χρησιμοποιείται το αιθέριο έλαιό του για τους ρευματισμούς, τις νευραλγίες, τις εμμηνορραγίες, τους κιρσούς, τη φλεβίτιδα και το δυνάμωμα της όρασης (πηγή:Κ. Μπαζαίος, 100 βότανα 1000 θεραπείες).

Η ρουτίνη δυναμώνει τα εύθραυστα αιμοφόρα αγγεία και τις κιρσώδεις φλέβες. Αλοιφή με απήγανο χρησιμοποιείται για την θεραπεία της ποδάγρας, για τους πόνους των ρευματισμών, σε διαστρέμματα, μώλωπες των τενόντων, στις χιονίστρες και στον καθαρισμό των πληγών.

Στο παρελθόν έχει χρησιμοποιηθεί για την θεραπεία κατά της επιληψίας και της υστερίας, και κατά των κολικών.

Είναι χρήσιμο σε πόνους του στήθους που οφείλονται σε πνευμονία και πλευρίτιδα.

Είναι εντομοαπωθητικό και παρασιτοκτόνο και χρησιμοποιείται για να απομακρύνει τους ψήλους, τις ψείρες και τον σκόρο.

Η σκόνη από τους σπόρους χρησιμοποιείται επίσης σαν εκτρωτικό αλλά και εμμηναγωγό.

Στην αρωματοποιία συνδυάζεται με άλλα βότανα και χρησιμοποιείται στην παραγωγή αρωμάτων και καλλυντικών.

 

Είναι ένα πολύ διαδεδομένο καλλωπιστικό φυτό που μπορεί να βρει κανείς εύκολα σε φυτώρια. Κατά μια άποψη λέγεται ότι φέρνει καλή τύχη και διώχνει την κακή ενέργεια από το σπίτι στο οποίο βρίσκεται. Δεν είναι τυχαίο ότι παλιά θεωρούταν προστατευτικό ενάντια στη μαγεία.

Σε πολλές περιοχές της Μεσογείου χρησιμοποιείται σε μικρές ποσότητες σε σαλάτες, και δίνει ευχάριστη γεύση στα τυριά και στα κρέατα.

Είναι χρήσιμο φυτό στη μελισσοκομία, διότι οι μέλισσες δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση σε αυτό.

 Ο απήγανος χρειάζεται πολλή προσοχή στην χρήση του γιατί σε μεγάλες δόσεις είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος και δεν πρέπει να λαμβάνεται από εγκύους και παιδιά, ενώ εάν τρίψει κανείς χλωρά φύλλα στο δέρμα του μπορεί να προκαλέσει δερματίτιδα.

Ranunculus ficaria L. (μικρό χελιδώνιο)

Βασίλειο:Plantae

Άθροισμα:Angiosperms

Κλάση: Dicotyledons

Τάξη:Ranunculales

Οικογένεια:Ranunculaceae

Γένος:Ranunculus

Είδος:ficaria

Συνώνυμα: Ficaria verna Huds, Ficaria grandiflora Robert.

Άλλα ονόματα: νεραγκούλα ή βατράχιον το συκώδες, ζωχαδόχορτο, σπορδακέλα, ζυγαδόχορτο, σφουρδάκλα, χελιδονόχορτο μικρό, lesser celandine, Pilewort, Foal Foot, Fig buttercup.

Το Ranunculus ficaria είναι ένα από τα πρώτα λουλούδια της άνοιξης, γι' αυτό λέγεται και “spring messenger” (αγγελιοφόρος της άνοιξης).

Η ανθοφορία του ξεκινά τον Φεβρουάριο και διαρκεί συχνά ως τον Μάιο.

Το όνομα του γένους Ranunculus βγαίνει από το λατινικό rana (είδος βάτραχου).

Το φυτό αναπτύσσεται από βολβούς, οι οποίοι λέγεται ότι μοιάζουν με τσαμπιά από σύκα (Ficus carica) εξού και το όνομα ficaria.

Είναι πολυετές φυτό με φύλλα καρδιόσχημα σκούρου πράσινου χρώματος με δερματώδη υφή.

Τα λουλούδια του είναι ακτινόμορφα με γυαλιστερή υφή. Όταν είναι νέα έχουν βαθύ κίτρινο χρώμα προς το πορτοκαλί, ενώ όταν ωριμάζουν γίνονται κίτρινα.

Έχει μόνο τρία σέπαλα και πολυάριθμα στενά πέταλα (εννιά ή και περισσότερα).

Στη βάση των πετάλων υπάρχουν μελιτοφόρα φύλλα που παράγουν νέκταρ, δέλεαρ για τις μέλισσες και για άλλα έντομα που γονιμοποιούν το φυτό.

Η άνθιση ξεκινάει τον Φεβρουάριο και πολλές φορές η θερμοκρασία είναι χαμηλή, γεγονός που εμποδίζει τα έντομα να πετάξουν και να γονιμοποιήσουν τα φυτά. Για τον λόγο αυτό, (για να εξασφαλιστεί η αναπαραγωγή), στο σημείο που τα ανώτερα φύλλα ενώνονται με τον βλαστό υπάρχουν μικρά ογκίδια, τα οποία είναι ικανά να παράξουν νέα φυτά. Μόλις πέσουν τα φύλλα απελευθερώνονται τα ογκίδια στο έδαφος εξασφαλίζοντας την διαιώνιση του είδους.

Περιέχει τανίνη, βιταμίνη C και την τοξίνη πρωτοανεμονίνη, που σε επαφή με το δέρμα μπορεί να προκαλέσει ερεθισμούς. Όταν αποξηράνουμε ή βράσουμε το φυτό η πρωτοανεμονίνη μετατρέπεται στην μη τοξική ανεμονίνη.

Παραδοσιακά χρησιμοποιείται για την θεραπεία των αιμορροΐδων (συνταγές για αλοιφές υπάρχουν σε πολλά ελληνικά ιστολόγια).

Σύμφωνα με το Δόγμα των Συνταγών τα φυτά που μοιάζουν με κάποιο μέρος του σώματος μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην θεραπεία αυτού του μέρους, έτσι η υποτιθέμενη ομοιότητα των βολβών με αιμορροΐδες το έκαναν κατάλληλο για την θεραπεία τους (ζωχαδόχορτο, Pilewort).

Χρησιμοποιείται και ως αντισπασμωδικό, αναλγητικό.

Πολλοί ξένοι λογοτέχνες το έχουν υμνήσει εμπνευσμένοι από την ομορφιά των άνθεων του.